Η ομάδα των ενήλικων εκπαιδευόμενων διαφέρει από μια ομάδα μαθητών που ανήκουν στην παιδική ή εφηβική ηλικία αλλά και από μια ομάδα φοιτητών που φοιτούν στην τυπική τριτοβάθμια εκπαίδευση (εξαιρείτε το ΕΑΠ που απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους που έχουν τα χαρακτηριστικά του ενήλικου).
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της εκπαίδευσης ενηλίκων, ιδιαίτερα της άτυπης, είναι ότι στο μεγαλύτερο βαθμό είναι ανοιχτή σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, δεν περιλαμβάνει δηλαδή εισαγωγικές εξετάσεις ούτε προϋποθέτει την παρακολούθηση προπαρασκευαστικών μαθημάτων κτλ. Για παράδειγμα η αποδοχή στα πτυχιακά προγράμματα του ΕΑΠ για καθαρά πρακτικούς και οργανωτικούς λόγους γίνεται με κλήρωση και όχι με εξετάσεις, όπως γίνεται στα υπόλοιπα τμήματα ΑΕΙ/ ΤΕΙ.
Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι τα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων δεν έχουν κριτήρια, τα οποία πρέπει να πληρούνται για να είναι επιτυχής η παρακολούθηση. Για παράδειγμα, τα εξ-αποστάσεως προγράμματα απαιτούν την γνώση χειρισμού υπολογιστή και ιντερνετ ή ένα πρόγραμμα στον τουρισμό μπορεί να απαιτεί την γνώση ξένης γλώσσας.
Επίσης, ο ενήλικος προσέρχεται στην εκπαίδευση με δική του πρωτοβουλία και ελεύθερα. Αυτό συνεπάγεται ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν μπορεί να απαιτεί την παρακολούθηση συγκεκριμένων μαθημάτων και να περιλαμβάνει υποχρεωτική παρακολούθηση όλων των ωρών. Αντίθετα θεωρείται ότι ο εκπαιδευόμενος προσέρχεται στην εκπαίδευση επειδή ο ίδιος το επιθυμεί και επειδή έχει συγκεκριμένους σκοπούς και όχι επειδή αυτό επιβάλλεται από το ίδρυμα. Για παράδειγμα, τα ΙΕΚ και στα ΤΕΙ που όπως ήδη ειπώθηκε δεν ανήκουν στην εκπαίδευση ενηλίκων, η φοίτηση είναι υποχρεωτική με συγκεκριμένο όριο απουσιών.
Όσον αφορά στους στόχους των ενήλικων εκπαιδευόμενων, αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά τους. Δηλαδή ο ενήλικος έχει συγκεκριμένους στόχους. Η πιο σημαντική κατηγορία ενδεχόμενα είναι η επαγγελματική εξέλιξη, δηλαδή η απόκτηση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν τον εκπαιδευόμενο να εξελιχθεί στον επαγγελματικό στίβο, να καλύψει κενά, να επικαιροποιήσει τις γνώσεις του ή ακόμη και να αλλάξει επαγγελματικό πεδίο. Σήμερα, οι εξελίξεις στην τεχνολογία και στις επιστήμες είναι τόσο γρήγορες που η ανάγκη για συνεχή μάθηση είναι σχεδόν επιτακτική.
Μια άλλη κατηγορία στόχων είναι η προσωπική εξέλιξη, δηλαδή η βελτίωση της προσωπικότητας, η μάθηση πραγμάτων που προσελκύουν το ενδιαφέρον των ενδιαφερόμενων, η χαρά της μάθησης, η ανακάλυψη νέων πεδίων κτλ.
Φυσικά, μπορεί ο εκπαιδευόμενος να μην έχει συγκεκριμένους στόχους και να ψάχνει δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου η δημιουργίας κοινωνικών σχέσεων. Στην Ελλάδα, ιδίως πολλά άτομα παρακολουθούν προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης για να πάρουν το απαραίτητο πιστοποιητικό ή να λάβουν το σχετικό επίδομα, ενώ δεν ενδιαφέρονται καθόλου για το αντικείμενο της μάθησης.
Επίσης, οι ενήλικοι μαθητές έχουν εμπειρίες τις οποίες αξιοποιούν στην μάθηση. Πολλές φορές, ο λόγος που προσέρχονται σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων είναι για να βελτιώσουν ή να εμβαθύνουν πάνω στις εμπειρίες τους.
Ως μαθητές, οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι επιθυμούν να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της μάθησης. Για αυτό το λόγο, κατάλληλες μέθοδοι θεωρούνται οι ενεργητικές, βιωματικές μέθοδοι και όχι η παθητική διάλεξη. Αυτό βέβαια, δε σημαίνει ότι η αποκλειστική διάλεξη είναι κατάλληλη για τους ανήλικους μαθητές ούτε ότι θα πρέπει να αποκλειστεί εντελώς από τους ενήλικους εκπαιδευόμενους. Ωστόσο, οι θεωρητικοί της εκπαίδευσης ενηλίκων έχουν υπογραμμίσει την αυτονομία των ενήλικων και τη πρόθεσή τους να εκφράζονται ελεύθερα και κριτικά απέναντι στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, στον εκπαιδευτή και στις μεθόδους του.
Εκτός από τους συγκεκριμένους στόχους και τη διάθεση του εκπαιδευόμενου να συμμετέχει στον καθορισμό του προγράμματος εκπαίδευσης (περιεχόμενο, μέθοδοι κτλ), ο ενήλικος εκπαιδευόμενος έχει ένα ακόμη σημαντικό γνώρισμα. Έχει σημαντικές εμπειρίες και διαμορφωμένη προσωπικότητα και ως συνέπεια έχει καταλήξει σε συγκεκριμένες μεθόδους με τις οποίες μαθαίνει. Καθώς, ειπώθηκε ότι ο ενήλικος θέλει να συνδιαμορφώνει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα αυτό σημαίνει ότι το πρόγραμμα θα πρέπει να του δίνει τη δυνατότητα να επιλέξει εκείνον τον τρόπο που ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προτιμήσεις του. Για παράδειγμα ένα πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει έντυπο υλικό αλλά και οπτικοακουστικό έτσι ώστε να καλύψει περισσότερες μαθησιακές προτιμήσεις.
Παρόλα αυτά, η εκπαίδευση ενηλίκων αποτελεί και μια ευκαιρία να δοκιμαστεί ο εκπαιδευόμενος σε καινούργιες μεθόδους ή να αλλάξει εκείνους τους τρόπους που δεν είναι τόσο αποδοτικοί και αποτελεσματικοί. Επίσης, ο κάθε ενήλικος έχει το δικό του ρυθμό μάθησης που οφείλεται αφενός στον τρόπο ζωής του αλλά και στις προηγούμενες εμπειρίες του. Ένα επιτυχημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων θα πρέπει να υποστηρίζει όλους τους ρυθμούς μάθησης, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να δοκιμαστούν σε ένα νέο ρυθμό.
Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι, ως ομάδα χαρακτηρίζονται από ανομοιογένεια. Για αυτό το λόγο , μια σημαντική διαφορά του εκπαιδευτή ενηλίκων σε σχέση με τον εκπαιδευτικό μαθητών είναι η ανάγκη για εξατομικευμένη διδασκαλία. Κάποιοι ενήλικοι εκπαίδευόμενοι μπορεί να αντιδρούν για παράδειγμα στη βαθμολογία ή στην απαίτηση για αποστήθιση πληροφοριών.
Παρά τις διαφορές που έχουν οι ενήλικοι στον τρόπο που μαθαίνουν, εντούτοις οι μεγαλύτεροι θεωρητικοί της εκπαίδευσης συμφωνούν ότι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό των ενηλίκων είναι η εμπειρία τους. Δηλαδή μια βασική αρχή της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι ότι η μάθηση πρέπει να σχετίζεται και να συνδέεται με την εμπειρία.
Ο ενήλικος επίσης θέλει να γνωρίζει για ποιο λόγο μαθαίνει κάτι και που θα του χρησιμεύσει. Για αυτό το λόγο, οι στόχοι πρέπει όχι μόνο να συν-αποφασίζονται από τον εκπαιδευτή και τους εκπαιδευόμενους αλλά και να μην είναι αόριστοι και γενικόλογοι.
Το πρόγραμμα της εκπαίδευσης πρέπει να είναι άρτια οργανωμένο αλλά όχι υπερβολικά αυστηρό, καθώς πολλά στοιχεία θα αποφασιστούν από κοινού με τους εκπαιδευόμενους.
Το κλίμα επίσης είναι εξαιρετικά σημαντικό για την επιτυχή ολοκλήρωση ενός προγράμματος. Πολλές φορές ο εκπαιδευτής μπορεί να χαλάσει το συναισθηματικό κλίμα της ομάδας προσβάλλοντας του συμμετέχοντες ή λειτουργώντας ως δάσκαλος που διορθώνει συνεχώς και επιπλήττει τους μαθητές. Πολλοί ενήλικοι εκπαιδευόμενοι έχουν αρνητικές εμπειρίες από την σχολική περίοδο και ενδεχόμενα οι προηγούμενες κακές εμπειρίες να λειτουργούν αρνητικά στις τρέχουσες προσπάθειας.
Συμπερασματικά λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα πολύ βασικά στοιχεία που συμβάλλουν στην εκπαίδευση των ενηλίκων είναι
α) Η ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευόμενων
β) Η αξιοποίηση των εμπειριών των εκπαιδευομένων
γ) Ο σεβασμός του τρόπου με τον οποίο ο ενήλικας μαθαίνει.
Συνοπτικά τα χαρακτηριστικά των ενήλικων εκπαιδευομένων είναι τα εξής:
α) Έχουν συγκεκριμένους στόχους. Οι στόχοι αυτοί μπορεί να είναι επαγγελματικοί, στόχοι προσωπικής ανάπτυξης, κοινωνικοί, ή απόκτησης κύρους.
β) Έχουν ευρύ φάσμα εμπειριών
γ) Έχουν καταλήξει στους προτεινόμενους τρόπους μάθησης και έχουν αποκρυσταλλώσει το ρυθμό μάθησης.
δ) Θέλουν να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση των στόχων, στο περιεχόμενο και στις τεχνικές.
ε) Αντιμετωπίζουν εμπόδια στη μάθηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου